Inleiding
Op 20 juli 2021 kondigde de Europese Commissie publiekelijk het voorstel aan van het “meest ambitieuze actiepakket” tot nu toe om witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken. Deze
ontwikkelingen zijn het resultaat van recente zorgen dat verschillende lidstaten hebben gefaald in het implementeren, handhaven of zelfs maar het bewijzen van de effectiviteit van de wetten tegen witwassen (voornamelijk door het uitvoeren van richtlijnen) in de hele Unie. Dit heeft de Europese Commissie (EC) ertoe aangezet om “n. Dit heeft de Europese Commissie (EC) ertoe aangezet om “mazen in de wet te dichten die door criminelen worden gebruikt om illegale opbrengsten wit te wassen of terroristische activiteiten te financieren via het financiële systeem“. In dit artikel gaat de auteur in op de recente wijzigingen en biedt een kort overzicht van de belangrijkste voorstellen die op Europees niveau moeten worden geïmplementeerd.
Uitdagingen binnen de sector
Professionals werkzaam in de sector van witwassen en terrorismebestrijding zijn het erover eens dat de basis van elke nationale wetgeving primair ligt bij de effectieve implementatie van EU-richtlijnen. De Europese Commissie heeft echter vastgesteld dat sommige landen de implementatie vaak vertragen – wat ook wordt versterkt door het feit dat er binnen de Europese Unie een “gefragmenteerde benadering” bestaat wat betreft de regelgeving tegen witwassen en terrorismefinanciering. Nog significanter is het feit dat er op EU-niveau geen enkel/centraal coördinatieorgaan bestaat (anders dan bijvoorbeeld de Europese Centrale Bank), wat een zinvolle samenwerking tussen de toezichthoudende autoriteiten belast met de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en de lokale financiële inlichtingeneenheden (FIU’s) effectief belemmert. De EU heeft ook bevestigd dat zowel witwassen als terrorismefinanciering “ernstige bedreigingen” vormen voor de integriteit en stabiliteit van de Unie – een feit dat ook door Europol wordt bevestigd, dat schat dat ongeveer 1% van het jaarlijkse BBP van de EU betrokken is bij “verdachte financiële activiteiten”.
Actieplan van de Commissie
Het is belangrijk te onthouden dat de Commissie in mei 2020 een actieplan heeft voorgesteld voor een uitgebreid en robuust EU-beleid om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. Dit actieplan presenteerde het publiek een specifiek maatregelenpakket, verdeeld in zes hoofdprioriteiten, die zouden dienen als een “routekaart” voor de bestrijding van AML/CFT. Deze omvatten:
- Het waarborgen van de effectieve implementatie van het bestaande EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering.
- De aankondiging van een uniform EU-regelgevingskader voor AML/CFT.
- Versterking van het AML/CFT-toezicht op EU-niveau.
- Het opzetten van een ondersteunings- en samenwerkingsmechanisme voor FIU’s.
- Het afdwingen van de strafrechtelijke bepalingen op EU-niveau en uitwisseling van informatie.
- Het versterken van de interne dimensie van het EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering.
Nieuwe wetgevende voorstellen
In deze context stelt de Commissie een AML/CFT-pakket voor, bestaande uit vier belangrijke en innovatieve wetgevende voorstellen:
- Een verordening voor de oprichting van een EU-autoriteit voor witwassen en terrorismebestrijding (AML/CFT), die de vorm zou aannemen van een gedecentraliseerde EU-regulerende instantie.
- Een nieuwe verordening over AML/CFT, die direct toepasbare AML/CFT-regels bevat, inclusief een herziene en uitgebreide EU-lijst van entiteiten die onderworpen zijn aan AML/CFT-regelgeving (in de lokale context aangeduid als “verplichte entiteiten” of “onderworpen personen”).
- Een richtlijn ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, die de bestaande EU-richtlijn ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering vervangt, die bepalingen bevat die niet geschikt zijn voor een verordening en die implementatie in nationaal recht vereisen, zoals voorschriften over de nationale toezichthoudende autoriteiten en de financiële inlichtingeneenheden in de afzonderlijke lidstaten;
- een herziening van de verordening van 2015 over de overdracht van geldmiddelen.
Er wordt verwacht dat deze maatregelen het EU-systeem voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering voldoende zullen moderniseren – Inhoud en governance zullen hopelijk leiden tot een robuuster en uitgebreider systeem dat in staat zal zijn om elke bedreiging van witwassen/financiering van terrorismete voorkomen en te detecteren waarmee de Unie geconfronteerd kan worden.
Een nieuwe autoriteit voor de bestrijding van AML/CFT
Een van de meest interessante en opvallende kenmerken van deze enorme hervorming is de oprichting van een nieuwe AML-autoriteit (“AMLA”), die in 2023 zal worden opgericht en uiterlijk in 2026 direct toezicht zal houden op de aangewezen hoogrisico-ondernemingen. De Commissie heeft duidelijk gemaakt dat de activiteiten van deze nieuwe autoriteit zullen focussen op: 1) het toezicht op witwassen en terrorismebestrijding en 2) het bieden van de nodige ondersteuning voor alle EU-financiële inlichtingeneenheden (referentie naar de FIAU – vanuit een puur lokale perspectief). Het doel van deze nieuwe eenheid is om een “geïntegreerd systeem” van alle nationale toezichthoudende autoriteiten te creëren om wederzijdse ondersteuning en samenwerking te bevorderen. Wat de “financiële sector” betreft, zal deze nieuwe autoriteit direct toezicht houden op financiële sectorbedrijven waar het risico van witwassen en financiering van terrorisme het grootst is. Wat de niet-financiële sector betreft, zal de autoriteit slechts een “coördinerende functie” vervullen. Het is belangrijk op te merken dat de AMLA niet in de plaats komt van de reeds bestaande nationale toezichthoudende autoriteiten of FIU’s, aangezien het doel van de nieuwe eenheid is om integratie en coördinatie tussen de nationale autoriteiten te bevorderen. Wat de FIU’s betreft, zal de AMLA de samenwerking vooral verbeteren door het formuleren van normen voor rapportage en informatie-uitwisseling, het bevorderen van gezamenlijke operationele analyses en het opzetten van het centrale online systeem FIU.net. In overeenstemming met de OECD-principes voor corporate governance, zal de autoriteit (volgens het principe van dual-control) ook opereren op basis van een 1) voorzitter en een 2) uitvoerend directeur, waarbij de laatste verantwoordelijk zal zijn voor de dagelijkse bedrijfsvoering van de autoriteit (zoals een Chief Executive Officer). Anderzijds zal de voorzitter de autoriteit “vertegenwoordigen” en aan het hoofd staan van de 1) uitvoerende commissie en de 2) raad van bestuur. Het laatstgenoemde orgaan zal zowel een regelgevende als een toezichthoudende functie hebben. De eerste neemt alle relevante beslissingen ten aanzien van individuele verplichte personen (“subject persons“) en/of individuele toezichthoudende autoriteiten – op case-by-case basis. Het toezicht op bepaalde ondernemingen zal worden uitgevoerd door gezamenlijke toezichtsteams, die worden geleid door medewerkers van de autoriteit en medewerkers van de respectievelijke nationale toezichthoudende autoriteiten.
Een EU-regelgeving voor AML/CFT
Onderdeel van het nieuw vormgegeven AML/CFT-ecosysteem is de formulering en oprichting van een uniform AML/CFT-regelgevingskader (vergelijkbaar met een handboek), dat zal worden opgelegd aan alle verplichte entiteiten. Belangrijk is dat deze regels (in tegenstelling tot een richtlijn) niet in nationaal recht hoeven te worden omgezet, maar onmiddellijk na publicatie van het regelgevingskader van toepassing zijn. De Commissie heeft benadrukt dat deze nieuwe wetten een reeks “technische regelgevingsstandaarden” zullen bevatten, die door de AMLA zullen worden uitgewerkt, zoals de harmonisatie en een coherente aanpak van de zorgplicht ten aanzien van klanten (Customer Due Diligence, CDD).
Wie moet zich aan het nieuwe regelgevingskader houden?
Het regelgevingskader is van toepassing op alle “verplichte personen”, die op hun beurt verplicht zijn om maatregelen te nemen ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering (bijv. CDD, melden van verdachte transacties, etc.), ook al worden de verplichte personen momenteel voornamelijk opgeroepen om de regels van de lokale wetgeving toe te passen (bijv. vanuit Maltees perspectief de PMLFTR, die op haar beurt normen stelt volgens de implementatieprocedures (zowel deel I als II)). Tot de verplichte personen behoren onder andere krediet- en financiële instellingen, evenals verschillende niet-financiële bedrijven zoals: (Designated Non-Financial Businesses and Professions zoals advocaten, vastgoedmakelaars en casino’s). In dit verband is voorzien in een reeks nieuwe toetreders, zoals: alle soorten en categorieën van aanbieders van crypto-activa, hypotheekkredietbemiddelaars en economische actoren die handelen namens onderdanen van derde landen om verblijfsvergunningen te verkrijgen voor het leven in een EU-lidstaat.
Andere bepalingen en inhoud
Het nieuwe regelgevingskader zal proberen de bepalingen over het verkrijgen van informatie over economisch eigendom te verbeteren en ervoor te zorgen dat er een Europabrede verplichting is om informatie over economisch eigendom te melden aan alle relevante nationale registers. Dit geldt ook voor “nominees“, die verplicht zijn te onthullen namens wie zij handelen. Een ander interessant voorstel is de oprichting van een “grensoverschrijdend” systeem tussen de nationale registers die informatie over bankrekeningen bevatten, om alle centrale meldpunten snelle en effectieve toegang tot de gegevens te bieden. Dit zal ook de rechtshandhavingsautoriteiten (LEAs) helpen toegang te krijgen tot en te zoeken in het systeem dat de bankrekeningregisters verbindt. Gezien de noodzaak om altijd de “geldspoor” te volgen, zullen deze nieuwe maatregelen de experts op het gebied van financiële criminaliteitsbestrijding zeker helpen om uitgebreide toegang te krijgen tot en identificatie van verdachte gegevens of bankrekeningen.
Conclusie
De belangrijkste inzichten uit dit artikel kunnen treffend worden samengevat in twee trefwoorden: harmonisatie en effectiviteit. De Europese Unie is vastbesloten om (naar beste weten en kunnen) een geharmoniseerde en coherente aanpak te creëren die de meeste problemen op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering kan oplossen. De oprichting van een centrale autoriteit en een uniform regelgevingskader zou de weg moeten banen voor een betere samenwerking en een beter begrip van alle bedreigingen en kwetsbaarheden waarmee de Unie wordt geconfronteerd. De
FATF (Financial Action Task Force) heeft altijd benadrukt op het alomtegenwoordige concept van “effectiviteit” – wetten en voorschriften moeten niet alleen beperkt blijven tot fancy documenten of leerboeken, maar effectief genoeg zijn om rechtshandhavingsautoriteiten de mogelijkheid te geven witwassen te ontdekken, te ontmoedigen en te voorkomen – en tegelijkertijd een effectieve vervolging van alle criminelen te waarborgen. In hoeverre dit robuuste en uitgebreide pakket van voorstellen zal bijdragen aan de effectieve bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, valt nog te bezien – maar tenminste zijn de dobbelstenen geworpen.
Disclaimer: Het bovenstaande artikel is gebaseerd op onafhankelijk onderzoek door Dr. Werner en Partner en vormt geen juridisch advies. Als u een ontmoeting met een van onze vertegenwoordigers wilt plannen om meer informatie te krijgen, maak dan alstublieft een afspraak met ons.
